Verandering gaat over een specifieke gebeurtenis, zoals een ander huis, een nieuwe baan, een dierbaar iemand verliezen. Als je op je leven terugkijkt dan kun je zulke momenten meestal specifiek aanwizjen.
Transitie is niet zo concreet als verandering. Het is wezenlijk, het is een systemische verandering. Transitie is het veranderingsproces waar we doorheen gaan in reactie (of vooruitlopend) op die verandering. Transitie maakt dat je anders gaat kijkten en doen, dat je waarden veranderen en dat je anders oordeelt. Sommigen zeggen dat het een proces in de tijd is. Je kunt het ook zien als een complex van veranderende gedachten, ideeen, nieuwe inzichten, gevoelens die opkomen bij zo'n verandering.
“Transitie is psychologisch; verandering is praktisch. Het gaat niet om de gebeurtenis, maar de herorientatie, verandering van waarden en daardoor manier van leven, omgaan met je lijf, je omgeving, de wereld." Die heroriëntatie is nodig om met de verandering te kunnen omgaan. Professor William Bridges zegt (1993) in zijn boek 'Managing Transitions' dat zo'n omwenteling tegelijkertijd chaos en nieuwe mogelijkheden brengt. Het gaat om het complexe proces vand nieuwe inzichten toepassen in je leven en werk. Het gaat echt om een nieuwe mindset.
Transitie is niet de verandering maar de her-oriërentatie, het opnieuw definiëren en leren omgaan met jezelf, Het Nieuwe Normaal durven doen
Ik gebruik graag het model van filosoof Ken Wilber (hieronder) om uit te leggen wat transitie is. De verandering begint in jezelf, nog onzichtbaar voor anderen, als je vanuit andere waarden en houding ten opzichte van de wereld om je heen gaat waarnemen, oordelen en kiezen (linksboven in het kwadrant). Pas als die verandering zich manifesteert in een andere manier van doen, werken, zijn, besluiten, dan wordt die zichtbaar voor anderen (kwadrant rechtsboven). Dat geldt voor een boer die overschakelt op biologisch, of iemand die nu toch echt een voedselbos begint. Of een burger zoals u of ik, of een investeerder die - na lang aarzelen - echt besluit alleen maar duurzaam te investeren.
Onze samenleving gaat van IK naar WIJ. We gaan van een egocentrische samenleving naar één die voor de gemeenschap kiest, the commons. De nieuwjaarstoespraak van koning Willem Alexander riep daar in feite ook toe op. Die beweging van individu naar gemeenschap zie je ook in dit kwadrant. Linksonder, nog onzichtbaar voor anderen, verandert de cultuur van organisaties, mede geïnspireerd door wat er zich op IK niveau manisfesteert. Als de transitie in organisaties zich gaat manifesteren in de buitenwereld (kwadrant rechtsonder) dan zien we nieuwe regelgeving, nieuwe instituties, andere businessmodellen komen. Zoals Herman Wijffels zegt, dan komt de onderstroom boven.
Jan Rotmans (hoogleraar transitiekunde bij DRIFT) en het Centrum voor Ontwikkelings Innovatie CDI (WUR) spreken dan ook liever van sociale innovatie. Vaak wordt dat gezien als de oplossing voor huidige crises en voor de uitdagingen waar we voor staan. Maar als we niet echt in durven gaan op de compexiteit van de crises waar we in zitten (energie, klimaat, biodiversiteit, voedsel, onvrede) dan is sociale innovatie slechts deel van de oplossing. Daarom moeten we ons echt toeleggen op transformatie van de manier waarop wij denken (bijvoorbeeld over economie), werken, produceren en consumeren.
Barbara van Mierlo, assistent professor Knowledge Technology & Innovation bij Wageningen UR, beschrijft de intercatieprocessen die nodig zijn tussen individu en samenleving, om tot die echte transformatie te geraken.
