Maar één knip in zo'n productie-cirkel, een toeleverancier valt weg, en het werkt niet meer; je bent immers van elkaar afhankelijk. In de natuur gaat het niet zo. Dan heb je een web, een ecosysteem, met bijvoorbeeld zes manieren om aan voedsel of water te komen. Er zijn een heleboel kleine verbindingen. We weten dat er een aantal weg kan vallen en dat het dan nog steeds een robuust systeem is. Zo moet de economie ook zijn.
Deze heldere uitleg krijgen we van prof.dr.Louise Vet, die onlangs een hoge Britse onderscheiding kreeg voor haar werk als ecologe ten dienste van de samenleving, erelid van de British Ecological Society.
“Ecologie en economie zijn natuurlijk ontzettend met elkaar verbonden. Onze economie moet passen in die van de planeet anders gaat het helemaal niet lukken met die tien miljard mensen. Kate Raworth (momenteel veel in het het nieuws) vond met haar Donut een prachtige manier om uit te beelden hoe onze economie binnen de grenzen van de planeet (de buitenste ring) en die van sociale gerechtigheid moet passen.
Dus we moeten kijken naar de natuur, hoe die al 3,8 miljard jaar functioneert, zonder ons. De economie van de natuur is gebaseerd op diversiteit, complexiteit, heel veel onderlinge interactie, want dat is een verzekeringsstrategie, risicospreiding.
Wat doen wij? Het omgekeerde! We kleden alle variatie uit. We gaan monocultures telen, we telen rozen, kippen en varkens ontdaan van hun ondersteunende complexe systeem dat z enodig hebben om gezond te ontwikkelen. Van een goede bodem (daar zitten miljoenen micro-organismen in!) heb je op de lange termijn veel profijt. De preventie van ziekten (in gewassen) gaat beter; ook koolstofopslag uit de atmosfeer, de waterhuishouding, alles gaat beter.
Ecologie is allesomvattend, interactief; het gaat om het functioneren van het gehele systeem. Dat levert veerkracht op. Ecologische concepten zie je dan ook overal opkomen: in de bankenwereld, de psychologie, de landbouw. Iedereen gebruikt het woord ‘ecosysteem’. het blog circulaire landbouw gaat hier verder op in.
In 1995 kwamen Don Becken Christopher Cowan met het Spiral Dynamics idee, geïnspireerd door 'de cyclische plateaus van existentie' van prof. Graves. Spiral Dynamics geeft aan dat we - in deze fase van onze evolutie - aan het veranderen zijn van een hiërarchische, top-down, wetenschap en technologie gedreven samenleving, naar een holistische, op samenwerking en interactie gerichte, complexe systemen stimulerende samenleving.
Op een vergelijkbare manier beweert de filosoof Wim Zweers (in de 90er jaren) dat er een transitie gaande is in onze relatie met Natuur. We zijn aan het veranderen van despoten en heersers over de natuur, (mensen die ingrijpen in de natuur in hun eigen belang, zonder zich te bekommeren wat de effecten zijn op dieren, planten, bodem, water; voorbeelden te over) via beheerder zijn (waarbij we ons verantwoordelijk voelen voor ons ingrijpen in de natuur ten behoeve van onze kinderen; dus we herplanten bomen en leggen natuurgebieden aan), naar Partners van de Natuur. Nou dit laatste is interessant, want komt overeen met het Spiral dynamics niveau van compexe systemen. De eerdere houdingen ten opzichte van de natuur waren gebaseerd op de overtuiging dat de mensheid boven planten en dieren staat. De partnerhouding ziet en erkent dat we allemaal onderdeel zijn van hetzelfde complexe systeem aarde. We krijgen respect voor de andere soorten die hier leven. En we willen een balans vinden, zoals je ook in een menselijke partnerrelatie doet. Opvallend dat juist nu de recent uitgekomen films EARTH en JANE deze partnerrelatie zichtbaar maken.
Klimaatverandering met haar enorme ingrijpende sociale en economische gevolge, de schrikbarende afname van insecten in natuurgebieden (70%), laten ons zien dat we echt afhankelijk zijn van elkaar in dit wereldwijde complex van ecosystemen dat Natuur heet. Dus we moeten toch echt onze waardenpatronen veranderen, onze manieren van werken en kijken. Anders gezegd, we veranderen de bril waardoor we kijken. We leggen de Dagobert Duck-bril met de dollartekens, waardoor we alleen winst zien in de buitenwereld, opzij. Die vervangen we door de bril die complexe systemen ziet, waar je ook maar kijkt.
In 2017 schreven Fred Magdoff and Chris Williams het boek Creating an ecological society, toward a revolutionary transformation. Ze laten ons zien hoe een eco-socisl toekomst eruit zou kunnen zien en wat dat betekent. Ze beschrijven een route naar een duurzame toekomst; een weg die we op kunnen gaan naar een levende en ecologisch voedende wereld. In een volgend blog zal ik een samenvatiing geven.
De gidsprincipes van Dirk Barrez, in zijn book Transitie, onze welvaart van morgen, 2016, helpen ons stappen te zetten op onze weg naar deze ecologische wereld. Hieronder mijn impressie van de belangrijkste stappen.
- Mensen die de omslag al maakten, de koplopers, zijn onze belangrijkste voorbeelden, die we kunnen volgen. (Exemplify)
- De nieuwe initiatieven zien we nu al samenwerken in vernieuwende netwerken. Eelke Wielinga publiceert in zijn boek (Levende netwerken van verandering) hoe je zulke netwerken kunt faciliteren en met welke ups en downs ze te maken krijgen. In een artikel ga ik daar nader op in.
- Regels en wetgeving maken de verandering mogelijk (Enable). In de aanpak van het Britse Ministerie van ontwikkelingssamenwerking gebruiken ze de 4 Es. De overheid ondersteunt verandering door Enable (mogelijk maken), Engage ( engageren, aanmoedigen, meedoen), Encourage (aanmoedigen)
- experimenteerruimte en living labs geven ons ruimte om nieuwe aanpakken uit te proberen.
- we hebben commitment nodig van overheden om oude en nieuwe ecologische productiesystemen op te zetten en te verbeteren; ook het ombuigen van onderzoeksfinanciering daarheen.
- nieuwe technologien moeten van een menselijke maat zijn
- overheden en bedrijven kunnen transitie-arena's organiseren. De deelnemers zijn zich bewust dat ze samenwerken aan nieuwe ontwikkelwegen.
- lokale en provinciale overheden kunnen de leiding nemen in regionalisering van economie en ecologie, van ecologisering van productie.
